Warme, zuidelijke winden zijn in de herfst heel gewoon

Foto boven: Een kleine storing, die Nederland vanochtend naderde, liet de bewolking alweer snel; toenemen - Jolanda Bakker

In Nederland horen de herfst en zuidelijke winden bij elkaar. Vrijwel ieder jaar is er een periode waarin de zuidelijke winden de overhand krijgen en de temperaturen even flink omhoog gaan. Vaak gebeurt dat in de oktobermaand. En dan is het echt genieten.

Die warme periodes hebben allerlei namen, afhankelijk van het moment in de herfst waarop ze voorkomen. Komt de warmte rond 29 september voor, dan wordt die periode de Sint-Michielszomer genoemd. Is het begin oktober, dan spreken we van de Kranenzomer, omdat dan de kraanvogels over het oosten van ons land naar het zuiden trekken, op weg naar hun overwinteringsgebieden in het zuiden. Rond 11 oktober kennen we de Sint-Gummaruszomer en rond 11 november de Sint-Maartsenszomer.

Jolanda bijzondere lucht — Een kleine storing, die Nederland vanochtend naderde, liet de bewolking alweer snel; toenemen - Jolanda Bakker

Verzamelnaam raakt uit gebruik

Veel namen dus, voor allerlei perioden in de herfst. Ze laten zien dat zo’n tijdvak met zuidelijke winden feitelijk overal kan voorkomen. Een verzamelnaam voor deze zomers is er ook: de Oudewijvenzomer. Die naam verwijst naar breiende vrouwen, die doen denken aan de spinnen, die tijdens de herfst hun webben maken en lange draden trekken. Maar die laatste naam wordt tegenwoordig (om zeer begrijpelijke redenen) nauwelijks meer gebruikt.

Dat zuidelijke winden in het Nederlandse weer een duidelijke voorkeur voor de herfst hebben, is terug te voeren op de veranderingen die zich dan in ons weer afspelen. De dagen worden korter, de zon komt lager en het Europese continent koelt af. Tegelijkertijd heersen op de Oceaan de depressies en de orkanen. Veel makkelijker dan in andere jaargetijden ontstaat hierdoor de combinatie van hogedrukgebieden op het Europese continent en lagedrukgebieden op de Oceaan, waartussen boven Europa een zuidelijke wind gaat waaien.

Fraai herfstweer

Zolang het hogedrukgebied bij ons het sterkst is, profiteren we in Nederland van fraai herfstweer met veel zon en temperaturen die nog tot in de 20 graden kunnen oplopen. Aanstaande woensdag kan dat bijvoorbeeld gebeuren. In het zuiden zijn dan temperaturen tot 24 graden mogelijk. En als het allemaal nog gekker loopt, mogelijk ook 25 graden. Het zal in elk geval wonderlijk warm aanvoelen. Regens in Spanje helpen ook een beetje mee. Ze brengen extra condensatiewarmte in de lucht die het kwik bij ons nog een zetje kan geven.

Vanaf donderdag en vrijdag komen storingen weer in de buurt, is er wat meer bewolking en kan wat regen of een bui vallen. Hoewel de aangevoerde lucht dan nog steeds relatief warm is, doen de temperaturen wel een klein stapje terug. Toch overleeft de zuidelijke tot zuidwestelijke wind ook het komende weekend nog wel. Pas volgende week dinsdag lijkt een echt koufront onze kant op te komen, met daarachter een naar west tot noordwest draaiende wind. Pas dan zien we de temperaturen ook weer een duidelijk stapje terugdoen.

Ook oktober wordt een warme maand?

En zo lijkt het erop dat de oktobermaand, die dit jaar een vrij koele start heeft gemaakt, de komende tijd een warm vervolg krijgt. Daarmee is de kans groot dat ook oktober in het jaar 2024 uiteindelijk als een warmere dan normale maand de geschiedenisboeken in zal gaan. Daarmee krijgt dit jaar, dat tot nu toe nog steeds het warmste jaar van allemaal is, alleen maar meer cachet. Het is vooral de constantheid van de hoge temperaturen die opvalt, dit jaar. Hittegolven hebben we niet gehad, ook geen echte warmte excessen. Maar koud weer is nog veel zeldzamer geweest. En daarmee is het warme verloop van dit jaar goed te verklaren.